1. Ταξινομήστε τα οστά του σώματος.
- Δύο βασικές ενότητες σκελετού:
- Σκελετός κορμού (άξονας):
- Κρανίο
- Θώρακας (στέρνο + πλευρές)
- Σπονδυλική στήλη
- Σκελετός άκρων:
- Ωμική ζώνη + άνω άκρο
- Πυελική ζώνη + κάτω άκρο
- Κατά σχήμα:
- Μακρά (π.χ. μηριαίο, βραχιόνιο)
- Βραχέα (π.χ. καρπός, ταρσός)
- Πλατέα (π.χ. ανώνυμα)
- Μικρή υπενθύμιση: κορμός = «στήριξη/προστασία», άκρα = «κίνηση/μοχλοί».
2. Περιγράψτε την ανατομική κατασκευή ενός μακρού οστού.
- Κύρια τμήματα ενός μακρού οστού:
- Διάφυση (το «σώμα»)
- Επιφύσεις (τα δύο άκρα)
- Διάφυση:
- κυρίως συμπαγής οστίτης ιστός για αντοχή
- στο κέντρο βρίσκεται ο μυελικός σωλήνας
- Επιφύσεις:
- κυρίως σπογγώδης οστίτης ιστός για καλύτερη κατανομή φορτίων
- στις αρθρικές επιφάνειες υπάρχει αρθρικός χόνδρος
- Περιόστεο:
- «ντύνει» το οστό σχεδόν παντού, όχι εκεί που υπάρχει αρθρικός χόνδρος
- Δυο λέξεις: συμπαγές = «σκληρό», σπογγώδες = «ελαστικό/απορροφητικό».
3. Τι είναι το περιόστεο και ποιος ο ρόλος του;
- Περιόστεο = εξωτερικός ινοελαστικός «μανδύας» του οστού.
- Καλύπτει το οστό εκτός από τις αρθρικές επιφάνειες.
- Τι προσφέρει:
- Θρέψη και αιμάτωση (περνούν αγγεία)
- Προστασία του οστού
- Στήριξη: σημείο πρόσφυσης για μύες & συνδέσμους
- Αύξηση και επιδιόρθωση (αναγέννηση) του οστού
- Μικρή λεπτομέρεια: είναι πλούσιο σε νεύρωση, γι’ αυτό «πονάει» σε κακώσεις.
4. α) Τι ονομάζεται βασική γραμμή του κρανίου;
β) Ποια είναι τα επίπεδα ανατομικής διαίρεσης του σώματος;
β) Ποια είναι τα επίπεδα ανατομικής διαίρεσης του σώματος;
- α) Βασική γραμμή κρανίου:
- Η ωτοκονχική γραμμή: ενώνει τον έξω κανθό με το κέντρο του έξω ακουστικού πόρου.
- β) Επίπεδα ανατομικής διαίρεσης:
- Μέσο οβελιαίο (sagittal): κάθετο, πίσω→μπροστά, χωρίζει σε δύο (σχεδόν) ίσα ημιμόρια. Παράλληλα επίπεδα = οβελιαία.
- Μετωπιαίο/Στεφανιαίο (coronal): παράλληλο στο μέτωπο, χωρίζει σε πρόσθιο και οπίσθιο. Όταν περνά από τη στεφανιαία ραφή: μέσο στεφανιαίο.
- Εγκάρσιο (horizontal/axial): οριζόντιο, κάθετο στα άλλα, χωρίζει σε άνω και κάτω.
- Tip: στην απεικόνιση θα ακούσεις συχνά το εγκάρσιο ως axial.
5. α) Τι καλείται κάταγμα;
β) Τι είναι κάταγμα κόπωσης;
β) Τι είναι κάταγμα κόπωσης;
- α) Κάταγμα:
- Βλάβη του οστού όπου υπάρχει μερική ή πλήρης απώλεια της συνέχειας.
- β) Κάταγμα κόπωσης:
- Εμφανίζεται όταν ένα οστό δέχεται επαναλαμβανόμενα φορτία/καταπόνηση.
- Η βλάβη «μαζεύεται» (αθροιστική) μέχρι να προκύψει κάταγμα.
- Μνήμη: «μία μεγάλη δύναμη» vs «πολλές μικρές, πολλές φορές».
6. Τι ονομάζεται άρθρωση και ποια είναι τα είδη αρθρώσεων; Δώστε ένα παράδειγμα για κάθε είδος άρθρωσης.
- Άρθρωση = σημείο όπου συναντώνται και συνδέονται δύο ή περισσότερα οστά.
- Κατά κινητικότητα:
- Διαρθρώσεις (μεγάλη κίνηση) – π.χ. ώμος.
- Συναρθρώσεις (μικρή/ελάχιστη κίνηση ή σταθερότητα):
- Συνδεσμώσεις – π.χ. κερκιδωλενική συνδέσμωση.
- Συγχονδρώσεις – π.χ. ηβική σύμφυση.
- Συνοστεώσεις – π.χ. ανώνυμα οστά.
- Tip: όσο «σκληρότερος» ο δεσμός, τόσο λιγότερη κίνηση.
7. Ποια είναι τα οστά του ταρσού;
- Ο ταρσός έχει 7 οστά:
- Αστράγαλος
- Πτέρνα
- Σκαφοειδές
- Κυβοειδές
- Τρία σφηνοειδή
- Μικρή εικόνα: είναι το «πίσω & μέσο» κομμάτι του ποδιού, πριν τα μετατάρσια.
8. Ονομάστε τα οστά και τις αρθρώσεις που σχηματίζουν τον αγκώνα.
- Ο αγκώνας δεν είναι μία μόνο άρθρωση αλλά σύμπλεγμα αρθρώσεων:
- Βραχιονωλένια
- Βραχιονοκερκιδική
- Άνω κερκιδωλενική
- Οστά που συμμετέχουν: βραχιόνιο, ωλένη, κερκίδα.
- Tip: κάμψη/έκταση κυρίως στη βραχιονωλένια, στροφή αντιβραχίου (πρηνισμός/υπτιασμός) σχετίζεται με την κερκιδωλενική.
9. Περιγράψτε έναν σπόνδυλο.
- Ένας σπόνδυλος περιλαμβάνει:
- Σπονδυλικό σώμα
- Σπονδυλικό τόξο
- Σπονδυλικό τρήμα
- Αποφύσεις
- Σώμα:
- έχει άνω και κάτω επιφάνεια
- μεταξύ διαδοχικών σωμάτων παρεμβάλλεται ο μεσοσπονδύλιος δίσκος
- Τόξο:
- τοποθετείται πίσω σαν «κρίκος» και μαζί με το σώμα οριοθετεί το τρήμα
- Αποφύσεις (7):
- 3 για μύες: 1 ακανθώδης + 2 εγκάρσιες
- 4 για άρθρωση: 2 άνω + 2 κάτω
- Tip: το τρήμα «στοιχίζεται» και φτιάχνει τον σπονδυλικό σωλήνα.
10. Πώς σχηματίζεται το σπονδυλικό τρήμα, πώς το μεσοσπονδύλιο τρήμα και ποιος είναι ο ρόλος τους;
- Σπονδυλικό τρήμα:
- μπροστά οριοθετείται από το σπονδυλικό σώμα
- πίσω/πλάγια από το σπονδυλικό τόξο
- όλα μαζί (σειρά σπονδύλων) σχηματίζουν τον σπονδυλικό σωλήνα όπου βρίσκεται ο νωτιαίος μυελός
- Μεσοσπονδύλιο τρήμα:
- προκύπτει από την κάτω εντομή του επάνω και την άνω εντομή του κάτω σπονδύλου
- είναι το «πλάγιο άνοιγμα» απ’ όπου περνούν τα νωτιαία νεύρα
- Μνήμη: «κεντρικός σωλήνας» (σπονδυλικό) vs «έξοδος νεύρων» (μεσοσπονδύλιο).
11. α) Αναφέρατε τα ανατομικά κυρτώματα της σπονδυλικής στήλης.
β) Τι είναι κύφωση, τι λόρδωση, τι σκολίωση;
β) Τι είναι κύφωση, τι λόρδωση, τι σκολίωση;
- α) Φυσιολογικά κυρτώματα (στο οβελιαίο επίπεδο):
- Αυχενικό & Οσφυϊκό: κυρτό προς τα εμπρός
- Θωρακικό & Ιεροκοκκυγικό: κυρτό προς τα πίσω
- β) Όροι:
- Κύφωση: όταν το θωρακικό κύρτωμα γίνεται υπερβολικό.
- Λόρδωση: όταν το οσφυϊκό κύρτωμα γίνεται υπερβολικό.
- Σκολίωση: πλάγια απόκλιση με υπέρμετρο κύρτωμα στο μετωπιαίο επίπεδο.
- Tip: κύφωση/λόρδωση = «μπρος–πίσω», σκολίωση = «δεξιά–αριστερά».
12. Ποια είναι τα οστά του εγκεφαλικού κρανίου; Να τα αναφέρετε ονομαστικά.
- Το εγκεφαλικό κρανίο σχηματίζεται από 8 οστά:
- Μετωπιαίο
- 2 Βρεγματικά
- 2 Κροταφικά
- Ινιακό
- Σφηνοειδές
- Ηθμοειδές
- Μικρό “κόλπο”: αυτά είναι τα οστά που φτιάχνουν τον «θόλο/βάση» που προστατεύει τον εγκέφαλο.
13. Ποια είναι τα οστά του προσωπικού κρανίου; Να τα αναφέρετε ονομαστικά.
- Το προσωπικό κρανίο αποτελείται από 14 οστά:
- 2 Ρινικά
- 2 Κάτω ρινικές κόγχες
- 2 Δακρυϊκά
- Ίνιδα
- 2 Ζυγωματικά
- 2 Υπερώια
- Άνω γνάθος
- Κάτω γνάθος
- Tip: είναι τα οστά που «στήνουν» τη ρινική κοιλότητα, τις κόγχες και τη γνάθο.
14. Να αναφέρετε τους παραρρίνιους κόλπους και να προσδιορίσετε την ανατομική περιοχή που βρίσκονται αντίστοιχα.
- Παραρρίνιοι κόλποι = κοιλότητες με αέρα γύρω από τη ρινική κοιλότητα.
- Ποιοι είναι και πού βρίσκονται:
- Μετωπιαίοι: στο μετωπιαίο οστό (πάνω από το μεσόφρυο)
- Ιγμόρεια: μέσα στην άνω γνάθο (δεξιά & αριστερά της ρινός)
- Ηθμοειδείς κυψέλες: στο ηθμοειδές, πλάγια της ρινικής κοιλότητας
- Σφηνοειδής: στο σφηνοειδές, κάτω από το τουρκικό εφίππιο
- Μνήμη: μέτωπο – γνάθος – ηθμοειδές – σφηνοειδές.
15. α) Ποιες είναι οι ραφές του κρανίου;
β) Ποιοι είναι οι βόθροι του κρανίου;
β) Ποιοι είναι οι βόθροι του κρανίου;
- α) Ραφές κρανίου (οι βασικές):
- Στεφανιαία (μετωπιαίο ↔ βρεγματικά)
- Οβελιαία (ανάμεσα στα δύο βρεγματικά)
- Λαμβδοειδής (βρεγματικά ↔ ινιακό)
- β) Κρανιακοί βόθροι:
- Η βάση του κρανίου, εσωτερικά, χωρίζεται σε 3 περιοχές: πρόσθιο, μέσο, οπίσθιο κρανιακό βόθρο.
- Tip: ραφές = «ραφές σύνδεσης», βόθροι = «επίπεδα» της βάσης.
16. Αναφέρατε τις μήνιγγες του εγκεφάλου και τους χώρους που σχηματίζονται ανάμεσά τους.
- Μήνιγγες (από έξω προς τα μέσα):
- Σκληρή μήνιγγα
- Αραχνοειδής
- Χοριοειδής
- Χώροι που παρεμβάλλονται:
- Επισκληρίδιος (ανάμεσα στο κρανίο και τη σκληρή)
- Υποσκληρίδιος (μεταξύ σκληρής & αραχνοειδούς)
- Υπαραχνοειδής (μεταξύ αραχνοειδούς & χοριοειδούς)
- Tip: ο υπαραχνοειδής χώρος είναι αυτός που συχνά συσχετίζεται με το ΕΝΥ.
17. Τι είναι το υποσκληρίδιο αιμάτωμα;
- Υποσκληρίδιο αιμάτωμα = συγκέντρωση αίματος στον υποσκληρίδιο χώρο.
- Οφείλεται σε ρήξη αγγείων μέσα/γύρω από τον εγκέφαλο.
- Χρονική ταξινόμηση:
- Οξύ: μέσα στις πρώτες 48 ώρες
- Υποξύ: από 2 έως 14 ημέρες
- Χρόνιο: από 3η εβδομάδα και μετά (έως μήνες)
- Μνήμη: «48h – 2w – 3w+».
18. α) Τι είναι αρτηριακή πίεση αίματος;
β) Τι είναι υπέρταση;
γ) Τι είναι υπόταση;
β) Τι είναι υπέρταση;
γ) Τι είναι υπόταση;
- α) Αρτηριακή πίεση:
- Η πίεση που ασκεί το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών όταν η καρδιά το προωθεί.
- β) Υπέρταση:
- Συστολική > 140 mmHg ή
- Διαστολική > 90 mmHg
- γ) Υπόταση:
- Τιμές χαμηλότερες από τα φυσιολογικά.
- Tip: συστολική = «ώθηση», διαστολική = «χαλάρωση».
19. Πώς σχηματίζεται και σε τι χρησιμεύει ο θωρακικός κλωβός;
- Θωρακικός κλωβός = το «πλαίσιο» του θώρακα.
- Από τι φτιάχνεται:
- πίσω: θωρακικοί σπόνδυλοι
- μπροστά: στέρνο + πλευρικοί χόνδροι
- πλάγια: 12 ζεύγη πλευρών
- Πώς συνδέονται οι πλευρές:
- οπίσθια: με τους θωρακικούς σπονδύλους
- πρόσθια:
- 1–7 μέσω χόνδρων με το στέρνο
- 8–10 μέσω χόνδρων που «ενώνονται» πριν καταλήξουν στο στέρνο
- 11–12 δεν καταλήγουν στο στέρνο
- Σε τι χρησιμεύει: προστατεύει καρδιά, πνεύμονες και δομές του μεσοθωρακίου.
- Μνήμη: 1–7 αληθείς, 8–10 ψευδείς, 11–12 αιωρούμενες.
20. α) Τι είναι αναπνοή;
β) Αναφέρατε τους λοβούς των πνευμόνων.
β) Αναφέρατε τους λοβούς των πνευμόνων.
- α) Αναπνοή:
- Διαδικασία ανταλλαγής αερίων: Ο₂ μέσα και CO₂ έξω.
- β) Λοβοί πνευμόνων:
- Δεξιός: 3 (άνω, μέσος, κάτω)
- Αριστερός: 2 (άνω, κάτω)
- Tip: οι λοβοί χωρίζονται από μεσολόβιες σχισμές.
21. Αναφέρατε τις ακτινοανατομικές διαιρέσεις του παχέος εντέρου.
- Οι ακτινοανατομικές διαιρέσεις του παχέος εντέρου:
- Τυφλό (μαζί με τη σκωληκοειδή απόφυση)
- Κόλο:
- Ανιόν
- Εγκάρσιο
- Κατιόν
- Σιγμοειδές
- Ορθό (απευθυσμένο)
- Μικρή εικόνα: το κόλο «πλαισιώνει» το λεπτό έντερο στην κοιλιά.
22. Τι καλείται πέψη και ποιος ο ρόλος της;
- Πέψη = μετατροπή της τροφής σε μορφή που μπορεί να περάσει στο αίμα μέσω απορρόφησης.
- Ρόλος: να πάρει ο οργανισμός θρεπτικές ουσίες και να τις αξιοποιήσει.
- Tip: «διάσπαση» + «απορρόφηση» = λειτουργική πέψη.
23. Τι είναι μίτωση;
- Μίτωση = διαίρεση ενός κυττάρου σε δύο νέα (θυγατρικά) κύτταρα.
- Και τα δύο θυγατρικά κρατούν ίδιο αριθμό χρωμοσωμάτων με το αρχικό.
- Γιατί μας νοιάζει: σχετίζεται με ανάπτυξη και αναπλήρωση ιστών.
24. Περιγράψτε σύντομα τη δομή του κυττάρου.
- Βασική εικόνα του κυττάρου:
- εξωτερικά: κυτταρική μεμβράνη
- στο εσωτερικό: πρωτόπλασμα + πυρήνας
- Πρωτόπλασμα:
- περίπου 80% νερό
- περιέχει οργανίδια και μόρια (μακρο/μικρομόρια)
- Πυρήνας:
- περιέχει χρωματοσώματα με τις γενετικές πληροφορίες
- Tip: μεμβράνη = «έλεγχος εισόδου/εξόδου», πυρήνας = «οδηγίες».
25. Τι είναι ο υπεζωκότας και σε τι διακρίνεται;
- Υπεζωκότας = λεπτός ορογόνος υμένας του θώρακα.
- Πού βρίσκεται:
- επενδύει εσωτερικά τη θωρακική κοιλότητα
- και «αγκαλιάζει» τους πνεύμονες
- Δύο πέταλα:
- Τοιχωματικό
- Περισπλάχνιο
- Μεταξύ τους: υπεζωκοτική κοιλότητα με λίγο ορώδες υγρό.
- Tip: το υγρό μειώνει τις τριβές στις αναπνευστικές κινήσεις.
26. Τι είναι το αίμα και ποια τα συστατικά του;
- Αίμα = υγρός συνδετικός ιστός μέσα στα αγγεία.
- Δύο μεγάλες “ομάδες” συστατικών:
- Πλάσμα: νερό + πρωτεΐνες + οργανικές/ανόργανες ουσίες
- Έμμορφα στοιχεία:
- Ερυθρά αιμοσφαίρια
- Λευκά αιμοσφαίρια
- Αιμοπετάλια
- Μνήμη: ερυθρά = Ο₂, λευκά = άμυνα, αιμοπετάλια = πήξη.
27. Τι είναι η αιμόσταση;
- Αιμόσταση = ο τρόπος με τον οποίο ο οργανισμός ανακόπτει την αιμορραγία.
- Δύο–τρία σημεία που βοηθούν:
- αρχικά περιορίζεται η ροή (σύσπαση αγγείων)
- ενεργοποιούνται αιμοπετάλια & μηχανισμοί πήξης
28. Τι είναι το νεφρό και ποια η λειτουργία του;
- Νεφρά: δύο όργανα σαν φασόλια, δεξιά–αριστερά της Σ.Σ. στην οσφυϊκή περιοχή.
- Ανήκουν στο ουροποιητικό.
- Βασική δουλειά: παραγωγή ούρων.
- Τι εξυπηρετούν:
- ρύθμιση σύστασης & όγκου σωματικών υγρών
- απομάκρυνση άχρηστων/τοξικών ουσιών
- Tip: φίλτρο + ρυθμιστής ισορροπίας υγρών.
29. Τι είναι ο ουρητήρας;
- Ουρητήρας = μυώδης σωλήνας μεταφοράς ούρων.
- Οδηγεί τα ούρα από τη νεφρική πύελο προς την ουροδόχο κύστη.
- Μικρή λεπτομέρεια: η προώθηση γίνεται με ρυθμικές συσπάσεις.
30. Τι είναι το ήπαρ και ποιες οι λειτουργίες του;
- Ήπαρ = ο μεγαλύτερος αδένας του σώματος, στο δεξιό άνω τμήμα της κοιλίας.
- Κύριες λειτουργίες:
- Παραγωγή χολής
- Μεταβολισμός υδατανθράκων, λιπιδίων, πρωτεϊνών
- Αποθήκευση γλυκογόνου, βιταμινών, ιχνοστοιχείων
- Αποτοξίνωση (μεταβολισμός/αδρανοποίηση ουσιών)
- Tip: σκέψου το ως «εργοστάσιο μεταβολισμού» + «αποθήκη».
31. Τι είναι το πάγκρεας και ποιες οι λειτουργίες του;
- Πάγκρεας = αδένας πίσω από το στομάχι.
- Δύο βασικοί ρόλοι:
- Εξωκρινής λειτουργία: παράγει παγκρεατικό υγρό/ένζυμα που βοηθούν την πέψη.
- Ενδοκρινής λειτουργία: παράγει ορμόνες (π.χ. ινσουλίνη, γλυκαγόνη) που ρυθμίζουν το σάκχαρο.
- Tip: εξωκρινής = «χύμοι στο έντερο», ενδοκρινής = «ορμόνες στο αίμα».
32. Τι είναι ο θυρεοειδής αδένας;
- Θυρεοειδής = ενδοκρινής αδένας στον τράχηλο, μπροστά από την τραχεία.
- Τι κάνει:
- εκκρίνει ορμόνες που ρυθμίζουν τον μεταβολισμό.
- Μικρή εικόνα: είναι «ρυθμιστής ταχύτητας» του οργανισμού.
33. Τι είναι το αναπνευστικό σύστημα και ποια τα όργανά του;
- Αναπνευστικό σύστημα = όλα τα όργανα που εξασφαλίζουν την ανταλλαγή αερίων (Ο₂/CO₂).
- Όργανα (από έξω προς τα μέσα):
- Ρινική κοιλότητα
- Φάρυγγας
- Λάρυγγας
- Τραχεία
- Βρόγχοι
- Πνεύμονες
- Tip: σκέψου «αγωγοί αέρα» → «πνεύμονες».
34. Τι είναι το πεπτικό σύστημα και ποια τα όργανά του;
- Πεπτικό σύστημα = σύνολο δομών που κάνουν πέψη και απορρόφηση.
- Δύο μέρη:
- Πεπτικός σωλήνας: στόμα → φάρυγγας → οισοφάγος → στομάχι → λεπτό & παχύ έντερο.
- Πεπτικοί αδένες: σιελογόνοι, ήπαρ, πάγκρεας.
- Tip: σωλήνας = «διαδρομή», αδένες = «υγρά/ένζυμα».
35. Τι είναι το ουροποιητικό σύστημα και ποια τα όργανά του;
- Ουροποιητικό σύστημα = όργανα που σχηματίζουν & αποβάλλουν τα ούρα.
- Όργανα:
- Νεφρά
- Ουρητήρες
- Ουροδόχος κύστη
- Ουρήθρα
- Tip: νεφρά «φτιάχνουν», κύστη «αποθηκεύει», ουρήθρα «αποβάλλει».
36. Τι είναι το κυκλοφορικό σύστημα και ποια τα όργανά του;
- Κυκλοφορικό = σύστημα μεταφοράς ουσιών σε όλο το σώμα.
- Αποτελείται από:
- Καρδιά
- Αίμα
- Αιμοφόρα αγγεία: αρτηρίες, φλέβες, τριχοειδή
- Tip: καρδιά = «αντλία», αγγεία = «σωληνώσεις».
37. Τι είναι το νευρικό σύστημα και ποια τα μέρη του;
- Νευρικό σύστημα = το «δίκτυο ελέγχου» του οργανισμού.
- Διαίρεση:
- Κεντρικό: εγκέφαλος + νωτιαίος μυελός
- Περιφερικό: νεύρα
- Tip: κεντρικό = «κέντρο αποφάσεων», περιφερικό = «καλώδια».
38. Τι είναι το μυϊκό σύστημα;
- Μυϊκό σύστημα = όλοι οι μύες του σώματος.
- Κύριες λειτουργίες:
- Κίνηση
- Στάση & στήριξη σώματος
- Tip: χωρίς μύες δεν υπάρχει «κίνηση» ούτε «σταθερότητα».
39. Τι είναι το σκελετικό σύστημα;
- Σκελετικό σύστημα = οστά + χόνδροι.
- Τι προσφέρει:
- Στήριξη (σκελετός = «σκελετός» του σώματος)
- Προστασία ζωτικών οργάνων
- Tip: συνεργάζεται με το μυϊκό για κίνηση.
40. Τι είναι το ενδοκρινικό σύστημα;
- Ενδοκρινικό σύστημα = αδένες που εκκρίνουν ορμόνες απευθείας στο αίμα.
- Ρόλος: ρυθμίζει πολλές λειτουργίες (μεταβολισμό, ανάπτυξη, ισορροπία κ.λπ.).
- Tip: ορμόνες = «χημικά μηνύματα».
41. Τι είναι το αισθητήριο σύστημα;
- Αισθητήριο σύστημα = τα όργανα των αισθήσεων.
- Περιλαμβάνει:
- Όραση
- Ακοή
- Όσφρηση
- Γεύση
- Αφή
- Tip: είναι η «είσοδος πληροφοριών» προς το νευρικό σύστημα.
42. Τι είναι το αναπαραγωγικό σύστημα;
- Αναπαραγωγικό σύστημα = όργανα που επιτρέπουν την αναπαραγωγή.
- Ρόλος: παραγωγή/μεταφορά γεννητικών κυττάρων και υποστήριξη της διαδικασίας αναπαραγωγής.
- Tip: λειτουργεί σε στενή σχέση με το ενδοκρινικό (ορμόνες).
43. Τι είναι το ανοσοποιητικό σύστημα;
- Ανοσοποιητικό = σύστημα άμυνας απέναντι σε παθογόνους μικροοργανισμούς.
- Από τι αποτελείται:
- Όργανα, κύτταρα και μηχανισμούς άμυνας
- Tip: στόχος του είναι «αναγνώριση & εξουδετέρωση» του ξένου.
44. Τι είναι η ακτινοβολία;
- Ακτινοβολία = ενέργεια που μεταφέρεται ως κύματα ή σωματίδια.
- Δύο λέξεις: άλλες είναι ηλεκτρομαγνητικές (κύματα) και άλλες σωματιδιακές.
- Tip: αυτός ο ορισμός καλύπτει από ραδιοκύματα μέχρι ακτίνες Χ.
45. Ποιοι είναι οι μεγάλοι αδένες του πεπτικού συστήματος και ποιος ο ρόλος τους συνοπτικά;
- Μεγάλοι αδένες πεπτικού:
- Σιελογόνοι αδένες
- Ήπαρ
- Πάγκρεας
- Γενικός ρόλος: εκκρίνουν στον πεπτικό σωλήνα υγρά/ένζυμα που διευκολύνουν την πέψη.
- Tip: «αδένες» = παραγωγή εκκρίσεων, όχι απλώς “όργανα”.
46. Τι είναι το πάγκρεας; Αναφέρατε αδρή ανατομική κατασκευή και φυσιολογική λειτουργία του.
- Τι είναι: το πάγκρεας είναι αδένας με σχήμα που περιγράφεται ως σφύρα.
- Αδρή ανατομία:
- Κεφαλή, σώμα, ουρά
- βρίσκεται πίσω από το στομάχι, ενώ η κεφαλή «αγκαλιάζεται» από το 12δάκτυλο
- Φυσιολογική λειτουργία:
- Εξωκρινής: παγκρεατικές εκκρίσεις/ένζυμα για την πέψη
- Ενδοκρινής: ορμόνες (ινσουλίνη, γλυκαγόνη) για ρύθμιση σακχάρου
- Tip: κεφαλή κοντά στο 12δάκτυλο, ουρά προς σπλήνα.
47. Τι είναι νεόπλασμα; Αναφέρατε τρόπους εξάπλωσης νεοπλασμάτων στο σώμα.
- Νεόπλασμα = παθολογική, άναρχη αύξηση ιστού.
- Χαρακτηριστικό: τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα και διαταράσσεται η φυσιολογική ανάπτυξη.
- Τρόποι εξάπλωσης:
- Κατά συνέχεια (διήθηση/επέκταση σε γειτονικούς ιστούς)
- Λεμφογενώς (μέσω λεμφικών αγγείων)
- Αιματογενώς (μέσω αίματος)
- Tip: λεμφογενής & αιματογενής = κλασικές οδοί «μεταστάσεων».
48. Τι είναι και πού βρίσκεται ο προστάτης αδένας;
- Προστάτης = εξωκρινής αδένας του ανδρικού γεννητικού συστήματος.
- Θέση:
- βρίσκεται κάτω από τη βάση της ουροδόχου κύστης, χαμηλά στην ελάσσονα πύελο
- Tip: είναι σε «κομβικό» σημείο γύρω από την αρχή της ουρήθρας.
49. Ονομάστε μερικά από τα φάρμακα που πρέπει να περιλαμβάνονται στο φαρμακείο του ακτινολογικού τμήματος.
- Φαρμακείο ακτινολογικού τμήματος – ενδεικτικές κατηγορίες:
- Αντισηπτικά: φυσιολογικός ορός, οινόπνευμα, οξυζενέ, ιώδιο/Betadine.
- Αντιβιοτικά (τοπικά): σκόνη/αλοιφή/σπρέι (π.χ. neomycin κ.ά.).
- Υλικά: βαμβάκι, γάζες, επίδεσμοι, λευκοπλάστ.
- Για εγκαύματα: βαζελινούχες αντιβιοτικές γάζες (π.χ. Fucidine).
- Αντιισταμινικά/αντιαλλεργικά: κατάλληλα σκευάσματα (π.χ. Fenistil), αμμωνία για δήγματα.
- Συμπτωματικά: αντιεμετικά, αντιδιαρροϊκά, οφθαλμικά κολλύρια.
- Ειδικά: αντιοφικοί οροί (όπου προβλέπεται).
- Αναλγητικά: ασπιρίνη/σαλικυλικά, παρακεταμόλη, ισχυρότερα όπου χρειάζεται (π.χ. Lonarid με ιατρική οδηγία).
- Tip: ο στόχος είναι κάλυψη «τραύματος–αλλεργίας–πόνου–συμπτωμάτων» με βασικά υλικά.
50. Τι είναι οι ανατομικές και τι οι ακτινολογικές πύλες των πνευμόνων;
- Ανατομική πύλη πνεύμονα:
- το σημείο στην έσω επιφάνεια όπου εισέρχονται/εξέρχονται οι κύριες δομές.
- Ακτινολογική πύλη:
- η σκιαγραφική «εικόνα» της πύλης στην ακτινογραφία, που αντιστοιχεί στο σύνολο των δομών της περιοχής.
- Κύρια στοιχεία που σχετίζονται με την περιοχή: κύριος βρόγχος, πνευμονική αρτηρία, βρογχικές αρτηρίες κ.ά.
- Tip: ανατομική = «πραγματικό άνοιγμα», ακτινολογική = «σκιά/απεικόνιση».
51. Ποιες είναι οι πρώτες βοήθειες σε εξεταζόμενο που εκδηλώνει αντίδραση από τη χορήγηση σκιαγραφικής ιωδιούχου ουσίας;
- Αντίδραση σε ιωδιούχο σκιαγραφικό – βασική λογική πρώτων βοηθειών:
- Άμεση εκτίμηση και κλήση βοήθειας/ιατρού.
- Υποστήριξη ζωτικών λειτουργιών (αεραγωγός–αναπνοή–κυκλοφορία).
- Ετοιμότητα για καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση αν επιδεινωθεί η κατάσταση.
- Tip: ακόμη και αν ο χειριστής είναι μόνος, προτεραιότητα είναι η ασφάλεια του εξεταζόμενου και η άμεση ενεργοποίηση του πρωτοκόλλου.
52. Τι ονομάζουμε ιονισμό και τι διέγερση του ατόμου;
- Ιονισμός:
- διαδικασία όπου αποσπάται ηλεκτρόνιο/ηλεκτρόνια από άτομο → δημιουργούνται ιόντα.
- Διέγερση:
- τα ηλεκτρόνια μετακινούνται σε τροχιές υψηλότερης ενέργειας, χωρίς να φύγουν από το άτομο.
- Μνήμη: ιονισμός = «φεύγει ηλεκτρόνιο», διέγερση = «ανεβαίνει επίπεδο».
53. Ποια στοιχεία ονομάζονται ισότοπα;
- Ισότοπα = άτομα με:
- τον ίδιο ατομικό αριθμό (ίδιο αριθμό πρωτονίων)
- διαφορετικό ατομικό βάρος (διαφορετικό αριθμό νετρονίων)
- Συνέπεια: έχουν ίδιες χημικές, αλλά διαφορετικές φυσικές ιδιότητες.
- Tip: ίδια θέση στον περιοδικό πίνακα, διαφορετική «μάζα».
54. Τι είναι μετάλλαξη και πώς μπορεί να προκληθεί;
- Μετάλλαξη = μη κληρονομήσιμη αλλαγή στις βάσεις του γενετικού υλικού.
- Πώς μπορεί να προκληθεί:
- από χημικές ουσίες
- από ιούς ή μυκοπλάσματα
- από ιοντίζουσες ακτινοβολίες
- ή και τυχαία
- Tip: είναι «αλλαγή» στο DNA που μπορεί να προκύψει από πολλούς παράγοντες.
55. Τι ονομάζουμε χρόνο υποδιπλασιασμού ενός ραδιενεργού στοιχείου;
- Χρόνος υποδιπλασιασμού (ραδιενεργού ισοτόπου) = ο χρόνος που χρειάζεται ώστε να διασπαστούν οι μισοί πυρήνες του.
- Tip: μετά από έναν χρόνο υποδιπλασιασμού μένει «το 1/2» της αρχικής ποσότητας πυρήνων.
56. Τι είναι τα ραδιοϊσότοπα;
- Ραδιοϊσότοπα = τεχνητά ραδιενεργά στοιχεία που παράγονται όταν σταθερά στοιχεία βομβαρδίζονται με σωματίδια υψηλής ενέργειας.
- Tip: «σταθερό στοιχείο» + «βομβαρδισμός» → «ραδιενεργή μορφή».
57. Τι είναι ακτινοβολία, τι είναι ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, τι είναι ηλεκτρομαγνητικό φάσμα;
- Ακτινοβολία: μορφή ενέργειας που εκπέμπεται/μεταδίδεται.
- Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία:
- ενέργεια που ταξιδεύει ως ηλεκτρομαγνητικά κύματα.
- Ηλεκτρομαγνητικό φάσμα:
- όλο το «εύρος» των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων (από ραδιοκύματα έως γ-ακτινοβολία).
- Tip: φάσμα = ταξινόμηση κατά μήκος κύματος/συχνότητα.
58. Τι είναι η ιοντίζουσα ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία;
- Ιοντίζουσα ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία = Η/Μ ακτινοβολία που μπορεί να προκαλέσει ιονισμό στην ύλη.
- Δηλαδή: καθώς περνά από την ύλη, μπορεί να αποσπάσει ηλεκτρόνια και να δημιουργήσει ιόντα.
- Tip: το «κλειδί» είναι η ικανότητα ιονισμού, όχι απλώς ότι είναι Η/Μ ακτινοβολία.
59. Ποιοι είναι οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες του καρκίνου του μαστού;
- Κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες καρκίνου μαστού (ενδεικτικά):
- Θετικό οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού
- Πρώιμη εμμηναρχή
- Όψιμη εμμηνόπαυση
- Μη τεκνοποίηση ή πρώτη κύηση σε μεγαλύτερη ηλικία
- Παχυσαρκία
- Κατανάλωση αλκοόλ
- Tip: η «ορμονική διάρκεια ζωής» (εμμηναρχή–εμμηνόπαυση) είναι βασική έννοια κινδύνου.
60. Τι θα αναφέρετε σε μια εξεταζόμενη για να την καθησυχάσετε, αν αυτή διστάζει να υποβληθεί σε μαστογραφία, φοβούμενη τη δόση ακτινοβολίας στους μαστούς;
- Τι να πεις για να καθησυχάσεις:
- Η δόση από τη μαστογραφία είναι πολύ μικρή.
- Ο κίνδυνος από την εξέταση είναι ελάχιστος σε σύγκριση με κινδύνους της καθημερινότητας.
- Tip: τόνισε ότι το όφελος της έγκαιρης διάγνωσης είναι καθοριστικό.
61. Τι είναι κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου, πού οφείλεται και πώς ελέγχεται ακτινολογικά;
- Τι είναι: μετατόπιση/πρόπτωση του πηκτοειδούς πυρήνα μέσα από ρήξη του ινώδους δακτυλίου του μεσοσπονδύλιου δίσκου.
- Γιατί συμβαίνει: ρήξη ινών από αυξημένο φορτίο/πίεση στον κατακόρυφο άξονα της σπονδυλικής στήλης (συχνά μετά από καταπόνηση).
- Τυπική κατεύθυνση & επίπεδα:
- πιο συχνά οπίσθια ή οπισθοπλάγια προς τον νωτιαίο σωλήνα
- συχνά σε Ο4–Ο5 και Α5–Α6
- Ακτινολογικός έλεγχος:
- Μαγνητική τομογραφία (MRI) και Αξονική (CT)
- Μυελογραφία (όπου ενδείκνυται)
- σε απλή ακτινογραφία φαίνεται ουσιαστικά μόνο αν υπάρχει αποτιτάνωση του πυρήνα
- Tip: MRI = καλύτερη για μαλακά μόρια/νευρικές ρίζες, CT = χρήσιμη όταν θέλουμε και εικόνα οστικών στοιχείων.
62. Τι είναι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις; Να αναφέρετε συνοπτικά σε τι διακρίνονται.
- Ορισμός: κακώσεις της κεφαλής που συνοδεύονται από άμεσες ή/και όψιμες εκδηλώσεις από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα.
- Κύριες κατηγορίες:
- Κατάγματα κρανίου:
- θόλου
- βάσης
- Βλάβες εγκεφάλου:
- εγκεφαλική διάσειση
- εγκεφαλική θλάση
- εγκεφαλική διάσχιση
- εγκεφαλικό οίδημα
- Tip: σε οξύ τραύμα, η CT είναι συνήθως η πρώτη εξέταση για ταχεία εκτίμηση αιμορραγίας/καταγμάτων.
63. Τι είναι πνευμονικό οίδημα;
- Πνευμονικό οίδημα = συσσώρευση υγρού στο διάμεσο πνευμονικό παρέγχυμα ή/και στις κυψελίδες.
- Κλασική συσχέτιση: βαριά εκδήλωση αριστερής καρδιακής ανεπάρκειας.
- Μηχανισμοί:
- ↑ υδροστατική πίεση στα πνευμονικά τριχοειδή
- ↑ διαπερατότητα τριχοειδικής μεμβράνης
- Tip: κλινικά συχνά συνοδεύεται από δύσπνοια και ορθόπνοια· στην απεικόνιση αναζητάμε σημεία διάμεσης/κυψελιδικής πληρότητας.
64. Τι είναι η στεφανιαία νόσος και ποια τα αίτιά της;
- Στεφανιαία νόσος = στένωση των στεφανιαίων αρτηριών που οδηγεί σε μειωμένη αιμάτωση του μυοκαρδίου.
- Κύριο αίτιο: αθηροσκλήρυνση με ανάπτυξη αθηρωματικής πλάκας στο τοίχωμα → βαθμιαία στένωση του αυλού.
- Τι σημαίνει πρακτικά: μπορεί να προκαλέσει ισχαιμία (π.χ. στηθάγχη) και να αυξήσει τον κίνδυνο οξέων στεφανιαίων συμβαμάτων.
- Tip: οι κλασικοί παράγοντες κινδύνου (π.χ. κάπνισμα, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, σακχαρώδης διαβήτης) «χτίζουν» το υπόστρωμα της αθηροσκλήρυνσης.
65. Τι εννοούμε με τους όρους: α) ανεύρυσμα β) αποτιτάνωση;
- α) Ανεύρυσμα: εντοπισμένη διάταση/διεύρυνση αγγείου (σαν «σακούλιασμα») με αύξηση της διαμέτρου του αυλού.
- β) Αποτιτάνωση: μικρές ή μεγαλύτερες εναποθέσεις αλάτων ασβεστίου μέσα σε ιστούς/βλάβες.
- Tip: οι αποτιτανώσεις είναι συχνά ευδιάκριτες στην απεικόνιση και μπορεί να βοηθήσουν στη διαφορική διάγνωση (π.χ. αγγειακές, μαστού, όγκων).
66. Τι είναι πνευμονική εμβολή;
- Πνευμονική εμβολή = είσοδος εμβόλου στο αρτηριακό δίκτυο των πνευμόνων με απόφραξη πνευμονικής αρτηρίας/κλάδων της.
- Συχνότερη προέλευση: θρόμβος από φλεβικό σύστημα (π.χ. κάτω άκρα) που φτάνει στους πνεύμονες μέσω των δεξιών καρδιακών κοιλοτήτων.
- Τι προκαλεί: από μειωμένη αιμάτωση τμήματος πνεύμονα έως βαριά αιμοδυναμική επιβάρυνση (ανάλογα με το μέγεθος).
- Tip: συχνές εξετάσεις ελέγχου είναι η CT πνευμονικών αγγείων ή/και το σπινθηρογράφημα αερισμού/αιμάτωσης, ανά περίπτωση.
67. Τι είναι καρδιακή αρρυθμία;
- Καρδιακή αρρυθμία = κάθε διαταραχή του φυσιολογικού ρυθμού της καρδιάς.
- Μπορεί να αφορά:
- τη συχνότητα της διέγερσης (πιο γρήγορη ή πιο αργή από το φυσιολογικό)
- τη δημιουργία του ερεθίσματος
- την αγωγή του ερεθίσματος μέσα στο ερεθισματαγωγό σύστημα
- Tip: το ΗΚΓ είναι το βασικό εργαλείο για αναγνώριση και ταξινόμηση των αρρυθμιών.
68. Τι είναι υδρονέφρωση, πού οφείλεται και πώς ελέγχεται ακτινολογικά;
- Υδρονέφρωση = διάταση της νεφρικής πυέλου και των καλύκων λόγω απόφραξης στην αποχέτευση των ούρων.
- Πού οφείλεται: σε εμπόδιο που ανεβάζει την πίεση «προς τα πίσω» (π.χ. λίθος, στένωση, όγκος, συμπίεση ουρητήρα).
- Ακτινολογικός έλεγχος:
- Υπερηχογράφημα και CT για διάταση & αίτιο
- Ενδοφλέβια ουρογραφία (όπου εφαρμόζεται) για λειτουργική εικόνα/καθυστέρηση αποβολής
- σε βαριές μορφές, στην απλή μπορεί να φανεί μεγαλύτερη νεφρική σκιά
- Tip: η έγκαιρη αναγνώριση είναι κρίσιμη για να προληφθεί λειτουργική έκπτωση του νεφρού.
69. Πού οφείλεται η στένωση της νεφρικής αρτηρίας και πώς ελέγχεται ακτινολογικά;
- Στένωση νεφρικής αρτηρίας: συνήθως ετερόπλευρη με μείωση της νεφρικής αιμάτωσης.
- Πιθανά αίτια:
- αθηροσκλήρυνση (συχνό στους μεγαλύτερους)
- ινομυϊκή δυσπλασία (συχνότερα σε νεότερα άτομα)
- Ακτινολογικός έλεγχος:
- Αγγειογραφία νεφρικών αρτηριών (αναδεικνύει άμεσα τη στένωση)
- CT/ΜR αγγειογραφία ή Doppler (ανά δυνατότητες/ένδειξη)
- στην ουρογραφία μπορεί να φανεί καθυστέρηση ή/και μικρότερος νεφρός από χρόνια ισχαιμία
- Tip: όταν υπάρχει υποψία, επιδιώκουμε και συσχέτιση με αρτηριακή υπέρταση και λειτουργικές παραμέτρους.
70. Τι είναι πλευρίτιδα και πώς ελέγχεται ακτινολογικά;
- Πλευρίτιδα = φλεγμονή του υπεζωκότα, συχνά με συνοδό υπεζωκοτική συλλογή (υγρό).
- Ακτινολογικός έλεγχος (κυρίως με ακτινογραφία θώρακα):
- αμβλύτητα της πλευροδιαφραγματικής γωνίας (πρώτο εύρημα σε μικρή συλλογή)
- σκίαση που «ανεβαίνει» με χαρακτηριστικό μηνίσκο όταν αυξάνει το υγρό
- Tip: το υπερηχογράφημα βοηθά σε μικρές συλλογές και σε καθοδήγηση παρακέντησης.
71. Τι είναι πνευμοθώρακας; Πώς διαπιστώνεται ακτινολογικά;
- Πνευμοθώρακας = παρουσία αέρα στην υπεζωκοτική κοιλότητα με σύμπτωση (μερική/ολική) του πνεύμονα.
- Ακτινολογική διαπίστωση:
- ορατή γραμμή σπλαχνικού υπεζωκότα
- απουσία πνευμονικών αγγειακών σκιάσεων περιφερικά της γραμμής
- Συχνές αιτίες: αυτόματος, τραυματικός ή ιατρογενής (μετά από επεμβάσεις).
- Tip: στον υπό τάση πνευμοθώρακα αναζητάμε σημεία πίεσης/μετατόπισης και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση.
72. Τι ορίζεται σαν πνευμονικό εμφύσημα και πώς απεικονίζεται ακτινολογικά;
- Πνευμονικό εμφύσημα = εκφυλιστική πάθηση με καταστροφή κυψελιδικών τοιχωμάτων και υπερδιάταση των αεροχώρων.
- Απεικονιστικά (ακτινογραφία θώρακα):
- υπερδιαύγαση πνευμονικών πεδίων (περισσότερος «παγιδευμένος» αέρας)
- χαμηλά/επιπεδωμένα διαφράγματα
- αυξημένος θωρακικός όγκος (και συχνά οπισθοστερνικός αέρας στο πλάγιο)
- Tip: η CT μπορεί να αναδείξει με ακρίβεια περιοχές εμφυσήματος και φυσαλίδες (bullae).
73. Τι είναι φυματίωση, πού οφείλεται και πώς μεταδίδεται;
- Φυματίωση (TB/TBC) = χρόνια λοιμώδης νόσος από βακτήρια του συμπλέγματος Mycobacterium tuberculosis.
- Μετάδοση:
- κυρίως αερογενώς (σταγονίδια/αερόλυμα) όταν άτομο με ενεργό TB βήχει/φτερνίζεται/μιλά κ.λπ.
- απαιτείται συνήθως στενή & παρατεταμένη επαφή για μόλυνση
- Τι συμβαίνει μετά τη μόλυνση:
- στους περισσότερους, το ανοσοποιητικό «περιορίζει» τα μικρόβια → λανθάνουσα λοίμωξη
- περίπου 10% μπορεί να εκδηλώσει ενεργό νόσο, συχνά μέσα στα πρώτα 2 χρόνια ή αργότερα με μείωση άμυνας
- Tip: λανθάνουσα TB = χωρίς μεταδοτικότητα, ενεργός TB = χρειάζεται μέτρα απομόνωσης.
74. Τι είναι η διαφραγματοκήλη; Πώς ελέγχεται ακτινολογικά;
- Διαφραγματοκήλη = προβολή/μετατόπιση μέρους του στομάχου προς τη θωρακική κοιλότητα μέσω του διαφράγματος.
- Ακτινολογικός έλεγχος:
- με βαριούχο γεύμα για ανάδειξη της μετατόπισης του στομάχου και της περιοχής της κήλης
- Tip: συχνό σύμπτωμα είναι η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, αλλά η διάγνωση τεκμηριώνεται απεικονιστικά.
75. Τι είναι ειλεός, σε τι διακρίνεται και πώς ελέγχεται ακτινολογικά;
- Ειλεός = κατάσταση όπου η προώθηση του εντερικού περιεχομένου γίνεται αδύνατη ή σοβαρά ανεπαρκής.
- Διακρίσεις:
- Αποφρακτικός/μηχανικός: υπάρχει πραγματικό εμπόδιο (π.χ. όγκος, ξένο σώμα, συμφύσεις, συστροφή, περίσφιξη κήλης).
- Παραλυτικός: δεν υπάρχει μηχανική απόφραξη, αλλά ακινησία του εντέρου (π.χ. περιτονίτιδα, κολικοί, τραύματα, μεταβολικές διαταραχές).
- Ακτινολογικά (απλή κοιλίας):
- διάταση εντερικών ελίκων και αεροϋγρά επίπεδα
- στο λεπτό έντερο συχνά κεντρικότερα, στο παχύ πιο περιφερικά (ανάλογα με το επίπεδο)
- Tip: η CT βοηθά να εντοπιστεί το σημείο απόφραξης και η πιθανή επιπλοκή.
76. Τι είναι χρωμόσωμα, τι χρωμοσωματική αλυσίδα και τι χρωμοσωματική βλάβη. Ποια η σχέση ιοντιζουσών ακτινοβολιών και χρωμοσωματικών βλαβών. Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
- Χρωμόσωμα: συμπυκνωμένη δομή στον πυρήνα που «πακετάρει» το DNA μαζί με πρωτεΐνες (φορείς της γενετικής πληροφορίας).
- Χρωμοσωματική αλυσίδα: η συνεχής αλυσίδα DNA (η «νήμα» γενετικού υλικού) που αποτελεί τη βάση της οργάνωσης των χρωμοσωμάτων.
- Χρωματίδα: το ένα από τα δύο όμοια «ημιμόρια» ενός διπλασιασμένου χρωμοσώματος, πριν χωριστούν στην κυτταρική διαίρεση.
- Σχέση με ιοντίζουσα ακτινοβολία:
- μπορεί να προκαλέσει θραύσεις DNA και χρωμοσωματικές ανωμαλίες (π.χ. αναδιατάξεις)
- η πιθανότητα/βαρύτητα βλάβης αυξάνει με τη δόση και την έκταση της έκθεσης
- Tip: η επιδιόρθωση του DNA δεν είναι πάντα πλήρης· όταν «δέσουν» λάθος θραύσματα, προκύπτουν αναδιατάξεις.
77. Ποια πλεονεκτήματα έχει η ψηφιακή μαστογραφία σε σχέση με την κλασσική;
- Ψηφιακή μαστογραφία σε σχέση με την αναλογική προσφέρει:
- Μικρότερο χρόνο εξέτασης (συχνά περίπου ο μισός).
- Μείωση δόσης ακτινοβολίας στην εξεταζόμενη.
- Υψηλή ανάλυση → καλύτερη διαγνωστική απόδοση και πιο πρώιμη ανίχνευση.
- Δυνατότητα επεξεργασίας εικόνας (μεγέθυνση/παράθυρο-επίπεδο) χωρίς επανάληψη λήψης.
- Ηλεκτρονική αποθήκευση με σταθερή ποιότητα στο χρόνο.
- Υποστήριξη CAD (υπολογιστικά υποβοηθούμενη διάγνωση).
- Καλύτερη απόδοση σε πυκνούς μαστούς (ιδίως σε νεότερες γυναίκες) και συχνά λιγότερη πίεση κατά τη λήψη.
- Tip: η δυνατότητα επεξεργασίας βοηθά να αποφευχθούν επαναλήψεις άρα και επιπλέον δόση/κόστος.
78. Σε τι μονάδες μετράμε την ενεργότητα των χορηγούμενων ραδιοφαρμάκων στην πυρηνική ιατρική;
- Η ενεργότητα (ραδιενεργός διάσπαση) μετριέται σε Μπεκερέλ (Bq) στο σύστημα SI.
- 1 Bq = 1 διάσπαση πυρήνα ανά δευτερόλεπτο.
- Παλαιότερη μονάδα: Κιουρί (Ci) (ιστορικά βασισμένη στη ραδιενέργεια του ράδιου-226).
- Tip: στις κλινικές πράξεις θα δεις συχνά πολλαπλάσια (π.χ. MBq, GBq) για να εκφραστεί πρακτικά η χορηγούμενη ενεργότητα.
79. Ποια πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά των ραδιοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται στις εξετάσεις Πυρηνικής Ιατρικής;
- Ραδιοφάρμακο = χημική ουσία «επισημασμένη» με ραδιενεργό ισότοπο για διάγνωση/απεικόνιση.
- Βασικά χαρακτηριστικά για χρήση στην Πυρηνική Ιατρική:
- Μικρός χρόνος υποδιπλασιασμού (φυσικός & βιολογικός) → λιγότερη επιβάρυνση.
- Να εκπέμπει κυρίως ακτινοβολία γ (για απεικόνιση) και όχι άσκοπες άλλες ακτινοβολίες.
- Κατά προτίμηση μία ενέργεια φωτονίων, στο κατάλληλο εύρος (≈40–400 keV).
- Καθαρότητα: να περιέχει μόνο το απαιτούμενο ραδιοϊσότοπο για την εξέταση.
- Tip: στην πράξη θέλουμε επίσης το ραδιοφάρμακο να «πηγαίνει» στο σωστό όργανο/στόχο με σταθερή κατανομή.
80. Γιατί η χρήση ακτινολογικής ποδιάς δεν συνιστάται στο προσωπικό το οποίο απασχολείται σε τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής;
- Η κλασική ακτινολογική ποδιά είναι σχεδιασμένη κυρίως για ακτίνες Χ (χαμηλότερες ενέργειες), όχι για τις συνήθεις γ ακτινοβολίες της Πυρηνικής Ιατρικής.
- Άρα:
- δεν μειώνει ουσιαστικά τη δόση από την εκπεμπόμενη ραδιενέργεια του ασθενή/ραδιοφαρμάκου,
- και λόγω βάρους προκαλεί κόπωση και δυσκολεύει τις κινήσεις.
- Tip: στην Πυρηνική Ιατρική «δουλεύει» καλύτερα το τρίπτυχο χρόνος–απόσταση–θωράκιση (π.χ. θωρακισμένες σύριγγες, κατάλληλα παραβάν).
81. Ποιους παράγοντες πρέπει να λαμβάνουν υπόψη οι εργαζόμενοι κατά το χειρισμό ενός ασθενούς στον οποίο έχει χορηγηθεί ραδιοφάρμακο για διαγνωστικούς σκοπούς και γιατί;
- Μετά τη χορήγηση ραδιοφαρμάκου, ο ασθενής λειτουργεί ως πηγή ακτινοβολίας μέχρι να γίνει η εξέταση/να μειωθεί η ενεργότητα.
- Παράγοντες που λαμβάνει υπόψη το προσωπικό:
- Χρόνος: ελαχιστοποίηση της παραμονής κοντά στον ασθενή όταν δεν είναι απαραίτητο.
- Απόσταση: διατήρηση όσο γίνεται μεγαλύτερης απόστασης (μειώνει σημαντικά τη δόση).
- Οργάνωση χώρου: αναμονή σε κατάλληλη αίθουσα ώστε να μην «ακτινοβολείται» το κοινό/άλλοι ασθενείς.
- Αποβολή ραδιοφαρμάκου: πρόβλεψη για WC αποκλειστικής χρήσης (λόγω αποβολής στα ούρα) και βασικά μέτρα υγιεινής.
- Επίβλεψη: ορατότητα/δυνατότητα άμεσης φροντίδας αν παρουσιαστεί αδιαθεσία.
- Tip: λίγη σωστή «λογιστική» στην αναμονή (χώρος, ροή, χρόνοι) μειώνει πολύ τη συνολική έκθεση προσωπικού και κοινού.
82. Περιγράψτε συνοπτικά την έννοια των Διαγνωστικών Επιπέδων Αναφοράς για ιατρικές διαγνωστικές πράξεις.
- Διαγνωστικά Επίπεδα Αναφοράς (ΔΕΑ) = τιμές αναφοράς δόσης/δείκτη δόσης για συνήθεις διαγνωστικές πράξεις.
- Σε τι χρησιμεύουν:
- είναι εργαλείο βελτιστοποίησης της ιατρικής έκθεσης (ALARA στην πράξη),
- βοηθούν να εντοπίζουμε εξετάσεις/πρωτόκολλα με ασυνήθιστα υψηλές ή χαμηλές τιμές.
- Σημαντικό: τα ΔΕΑ δεν είναι «όρια» για τον ασθενή· είναι benchmarks για να συγκρίνουμε και να βελτιώνουμε διαδικασίες.
- Tip: αν οι τυπικές τιμές ενός τμήματος είναι συστηματικά πάνω από τα ΔΕΑ, χρειάζεται έλεγχος πρωτοκόλλων/εξοπλισμού και εκπαίδευση προσωπικού.
83. Περιγράψτε τη λειτουργία της γεννήτριας Mo99/Tc99m
- Η γεννήτρια Mo-99 / Tc-99m δίνει καθημερινά το πιο χρησιμοποιούμενο ραδιονουκλίδιο: Tc-99m.
- Πώς δουλεύει:
- Το Mo-99 (τεχνητό ραδιονουκλίδιο) διασπάται και παράγει Tc-99m.
- Το σύστημα βασίζεται σε διαδικασία τύπου χρωματογραφίας σε στήλη.
- Με «έκλουση» (συνήθως με φυσιολογικό ορό) συλλέγεται στείρο διάλυμα περτεχνητικού (Tc-99m) έτοιμο για χρήση ή για επισήμανση «ψυχρών» κιτ.
- Πλεονέκτημα: το τμήμα μπορεί να έχει καθημερινό Tc-99m για περίπου 1–2 εβδομάδες από μία γεννήτρια.
- Tip: ο έλεγχος στειρότητας και ραδιοχημικής καθαρότητας είναι κρίσιμος πριν από χορήγηση.
84. Τι γνωρίζετε για τις διαδικασίες που ακολουθούνται στην περίπτωση που πρόκειται να πραγματοποιηθεί μία ακτινολογική εξέταση σε γυναίκα με επιβεβαιωμένη εγκυμοσύνη;
- Στην εγκυμοσύνη αποφεύγουμε εξετάσεις/θεραπείες με ιοντίζουσα ακτινοβολία, εκτός αν είναι απαραίτητες και πλήρως δικαιολογημένες.
- Σε επιβεβαιωμένη εγκυμοσύνη, πριν την εξέταση:
- ελέγχουμε αν υπάρχει εναλλακτική χωρίς επιβάρυνση για το κύημα (π.χ. Υπέρηχοι, Μαγνητική).
- εξετάζουμε αν μπορεί να γίνει αναβολή μέχρι μετά την κύηση.
- ζυγίζουμε τεκμηριωμένα όφελος–κίνδυνο για μητέρα και κύημα.
- Αν δεν μπορεί να αναβληθεί:
- επιλέγουμε το ελάχιστο επαρκές πρωτόκολλο (μείωση παραμέτρων όπου γίνεται, αυστηρή κολιμέτρηση).
- αποφεύγουμε επαναλήψεις και περιττές λήψεις.
- τηρούμε διαδικασίες βελτιστοποίησης (π.χ. με βάση ΔΕΑ).
- Tip: η σωστή τεκμηρίωση και ενημέρωση της εγκύου είναι μέρος της ασφαλούς πρακτικής.
85. Ποια είναι τα οστά του καρπού;
- Ο καρπός αποτελείται από 8 οστά:
- Σκαφοειδές, Μηνοειδές, Πυραμοειδές, Πισοειδές
- Μείζον πολύγωνο, Ελάσσον πολύγωνο, Κεφαλωτό, Αγκιστρωτό
- Tip: πρακτικά τα θυμόμαστε σε δύο «σειρές» των 4 (εγγύς και άπω).
86. Τι είναι το επισκληρίδιο αιμάτωμα και ποια η συχνότερη αιτία που το προκαλεί;
- Επισκληρίδιο αιμάτωμα = συλλογή αίματος στον επισκληρίδιο χώρο, δηλαδή μεταξύ κρανίου και σκληρής μήνιγγας.
- Συχνότερη αιτία: κάταγμα κρανίου που τραυματίζει αρτηρία (κλασικά τη μέση μηνιγγική αρτηρία).
- Γιατί είναι επικίνδυνο: ο θρόμβος μπορεί να αυξάνεται και να ανεβάζει την ενδοκράνια πίεση.
- Tip: στην CT εμφανίζεται συχνά ως αμφίκυρτη (φακοειδής) συλλογή· κλινικά μπορεί να υπάρξει «διαύγεια» ανάμεσα σε δύο φάσεις συμπτωμάτων.
87. Πού βρίσκεται το φύμα του Vater και τι εκβάλλει στο φύμα αυτό;
- Το φύμα του Vater βρίσκεται στη 2η (κατιούσα) μοίρα του 12δακτύλου.
- Στο σημείο αυτό εκβάλλουν:
- ο κοινός χοληδόχος πόρος
- ο μείζων παγκρεατικός πόρος
- Tip: είναι «κόμβος» όπου χολή και παγκρεατικό υγρό εισέρχονται στο έντερο.
88. Τι ονομάζεται μαζικός και τι ατομικός αριθμός ενός ατόμου;
- Μαζικός αριθμός (A) = σύνολο νουκλεονίων στον πυρήνα, δηλαδή πρωτόνια + νετρόνια.
- Ατομικός αριθμός (Z) = αριθμός πρωτονίων στον πυρήνα (χαρακτηρίζει το χημικό στοιχείο).
- Tip: τα ισότοπα έχουν ίδιο Z αλλά διαφορετικό A.
89. Τι είναι έμφραγμα;
- Έμφραγμα (μυοκαρδίου) = νέκρωση τμήματος μυοκαρδίου λόγω απόφραξης μιας ή περισσότερων στεφανιαίων αρτηριών.
- Μηχανισμός:
- η απόφραξη «κόβει» την αιμάτωση της περιοχής που τροφοδοτεί η αρτηρία
- ακολουθεί ισχαιμία και στη συνέχεια νέκρωση του ιστού
- Tip: όσο νωρίτερα αποκατασταθεί η ροή, τόσο μεγαλύτερο το όφελος στη διάσωση μυοκαρδίου («ο χρόνος είναι μυοκάρδιο»).